Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 lutego 2012 r. zakwestionował konstytucyjność art. 114 ust. 1a ustawy emerytalnej. Został on uchylony z dniem 8 marca 2012 r.
Przepis ten uprawniał ZUS do ponownego ustalenia wysokości emerytury/renty, jeżeli po przyznaniu prawa i uprawomocnieniu decyzji okazało się, że świadczenie nie przysługiwało albo przysługiwało w niższej wysokości. Uzasadniając orzeczenie TK stwierdził, że regulacja ta określa podstawę ponownego ustalenia prawa (na niekorzyść świadczeniobiorcy) w sposób, który pozwala organom rentowym w nieograniczonym zakresie weryfikować prawomocne decyzje rentowe, niekiedy wydane na skutek błędu organu rentowego. Konsekwencje ponoszą świadczeniobiorcy, również wtedy, gdy swym zachowaniem w żadnej mierze nie przyczynili się do sformułowania błędnych ocen. Nie może zatem być tak, że organ po upływie kilku czy kilkunastu lat, w reakcji na stwierdzone nieprawidłowości w procesie ustalania prawa do świadczeń, uzyskuje „doraźny instrument” umożliwiający nieograniczoną w czasie weryfikację świadczeń.
Osoba, której ZUS, weryfikując prawo do świadczeń, odmówił do nich prawa lub zmniejszył ich wysokość, a sąd wyrokiem podtrzymał decyzję, może teraz wystąpić o wznowienie postępowania. Termin na wznowienie postępowania to trzy miesiące od dnia ogłoszenia wyroku, czyli od 8 marca 2012 r. Zatem – do 8 czerwca 2012 r.
W terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego ze skargą o wznowienie postępowania mogły natomiast wystąpić osoby, które nie odwołały się od tej decyzji do sądu.
Skutecznie wznowić postępowanie mogą wyłącznie osoby, którym ZUS na skutek swojego błędu wydał decyzję niezasadnie przyznającą prawo do świadczenia lub zawyżył jego wysokość, a następnie na podstawie art. 114 ust. 1a wydał decyzję odmawiająca do niego prawa albo obniżającą wysokość.
O wznowienie postępowania nie mogą natomiast ubiegać się ci, którym ZUS odmówił prawa do emerytury/ renty np. z powodu braku wymaganego stażu pracy albo odmówił przeliczenia podstawy wymiaru, ponieważ świadczeniobiorca wskazał zarobki niepodlegające uwzględnieniu przy ustalaniu podstawy świadczenia. Skutecznie na podstawie wyroku nie zostanie również wznowione postępowanie, jeżeli ZUS stwierdził brak prawa do świadczenia lub obniżył jego wysokość np. na skutek korekty dokumentów będących podstawą przyznania prawa. Tak może być sytuacji korekty świadectwa pracy albo zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach. Skargi o wznowienie sprawy nie można skutecznie złożyć również w przypadku, gdy od doręczenia decyzji odmawiającej prawa do świadczenia lub obniżającej jego wysokość upłynęło pięć lat.
Edyta Pisarczyk
Autorka jest aplikantką radcowską
Idziemy nr 19 (348), 6 maja 2012 r.
