Jedną z przesłanek do przyznania np. renty albo renty wypadkowej przez ZUS jest utrata zdolności do pracy. Orzeka o tym lekarz orzecznik ZUS, a przypadku niekorzystnego orzeczenia można od niego złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS.
Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Co do zasady, niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż pięć lat. Są jednak wyjątki. Pierwszy z nich to sytuacja, kiedy niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż pięć lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Kolejny wyjątek to przypadek osoby uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich pięciu lat poprzedzających dzień badania lekarskiego i której brakuje mniej niż pięciu lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego; w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.
W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji. Tego rodzaju orzeczenie uprawnia m.in. do dodatku pielęgnacyjnego. To dodatkowe świadczenie wypłacane przez ZUS w kwocie 206,76 zł.
Lekarz orzecznik oraz komisja lekarska ZUS dokonuje oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz daty powstania niezdolności do pracy trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy, związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami, niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowości przekwalifikowania zawodowego. Jeżeli w wyniku przeprowadzonego postępowania lekarz lub komisja ustalą stopień niezdolności do pracy ZUS po spełnieniu pozostałych warunków ustali prawo do świadczenia.
Jeżeli osoba badana posiada już orzeczenie o zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych to nie stanowi ono przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy.
 | Edyta Pisarczyk |
