Prawo do urlopu macierzyńskiego przysługuje osobie ubezpieczonej, która urodziła dziecko. Jego wymiar liczony jest w tygodniach i wynosi 20, 31, 33, 35 lub 37 tygodni, w zależności od liczby urodzonych – w trakcie jednego porodu – dzieci.
Tak jak w przypadku urlopu wypoczynkowego, nie można zrzec się albo zrezygnować z urlopu macierzyńskiego. W określonych przepisami przypadkach urlop ten może wykorzystać również ojciec dziecka. Jednak w każdym przypadku osiem tygodni urlopu po porodzie musi wykorzystać kobieta, a czas ten jest przeznaczony na regenerację po porodzie. Tak przedstawia się prawo do urlopu macierzyńskiego. Pracownica/osoba ubezpieczona nie występuje z wnioskiem. Informuje tylko pracodawcę o dacie porodu i przedstawia skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Na tej podstawie płatnik zasiłku albo ZUS wypłaca zasiłek macierzyński. W podobny sposób przedstawia się sytuacja rodziców adopcyjnych, oni również mają prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze zależnym od liczby dzieci jednocześnie zaadoptowanych.
Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownica może powrócić do pracy, skorzystać z urlopu wychowawczego albo dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Cel tego ostatniego jest taki sam jak podstawowego urlopu macierzyńskiego – zapewnienie dziecku opieki. Udziela się go jednak na wniosek pracownicy/ osoby ubezpieczonej. Natomiast sam wniosek musi trafić do pracodawcy co najmniej na siedem dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego. Pracodawca musi taki wniosek uwzględnić.
Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Zatem można wystąpić np. o jeden albo cztery tygodnie urlopu dodatkowego. Jednak raz złożony wniosek jest wiążący dla pracodawcy. Pracownica nie może więc złożyć wniosku o dwa tygodnie urlopu, a następnie w trakcie korzystania z niego o kolejne dwa tygodnie. Płatnikiem jest pracodawca albo ZUS, a jego koszt w całości jest finansowany ze środków ubezpieczenia chorobowego.
Wymiar urlopu jest uzależniony od roku kalendarzowego, w którym przysługuje. W 2010 i 2011 roku wynosił on dwa tygodnie, w przypadku urodzenia jednego dziecka, oraz trzy tygodnie w pozostałych przypadkach. W 2012 i 2013 roku dodatkowy urlop macierzyński maksymalnie wynosi cztery tygodnie przy jednym dziecku i sześć tygodni w pozostałych przypadkach. To okresy przejściowe. Od 2014 roku bowiem wymiar ten będzie wynosił sześć dodatkowych tygodni przy jednym dziecku albo osiem, jeżeli urodziło się dwoje lub więcej dzieci.
Nowatorskim rozwiązaniem jest prawo do łączenia dodatkowego urlopu macie-rzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który tego urlopu udzielił. Wymiar pracy nie może być wyższy niż połowa etatu, a na pozostały czas pracy pracodawca udziela urlopu macierzyńskiego. W tej sytuacji pracownica równocześnie uzyskuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zasiłek macierzyński z tytułu urlopu. Możliwość częściowego powrotu do pracy jest uzależniona od wniosku pracownicy. Musi go ona złożyć w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem pracy, a pracodawca ma obowiązek wniosek ten uwzględnić.
Prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego przysługuje również rodzicom adopcyjnym. Pozostawiono im swobodę w podjęciu decyzji, które z nich będzie korzystać z dodatkowego urlopu. Muszą jednak pamiętać o złożeniu wniosku oraz o tym, że pomiędzy urlopami, zwykłym i dodatkowym, nie może być przerwy.
 | Edyta Pisarczyk |
