Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom wstępne, kontrolne i okresowe badania lekarskie. Zasady ich przeprowadzania określa Kodeks pracy i wydane na jego podstawie rozporządzenie.
Na badania kieruje pracodawca wystawiając skierowanie, a przeprowadzają je lekarze posiadający uprawnienia z zakresu medycyny pracy. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy oraz inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Nie muszą ich jednak wykonywać osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy z tym pracodawcą. Zatem przed dopuszczeniem do pracy pracodawca powinien skierować pracownika na takie badania.
Pracownik ma obowiązek wykonywać również okresowe badania lekarskie w trakcie zatrudnienia. Skierowanie na te badania wystawia pracodawca, a lekarz wydaje zaświadczenie o zdolności do pracy na konkretny okres. Przed jego upływem pracodawca powinien skierować pracownika na kolejne badania okresowe.
W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na kontrolne badania lekarskie. Mają one na celu ustalenie zdolności do wykonywania pracy przez pracownika na dotychczasowym stanowisku. W tym przypadku pracodawca ma obowiązek sprawdzić, czy pracownik odzyskał zdolność do pracy, a zatem właśnie skierować pracownika na badania i dopiero na ich podstawie dopuścić go do pracy. Przebywanie na urlopie bezpłatnym, wychowawczym lub macierzyńskim nie jest podstawą do kierowania pracownika na badania kontrolne, chyba że w związku z upływem czasu wcześniejsze badania utraciły swoją ważność.
Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z badaniami pracownik ma prawo do wynagrodzenia. Jeżeli na badania trzeba pojechać do innej miejscowości, przysługują mu również środki na pokrycie kosztow przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.
Pracodawcy nie wolno dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracownik z kolei ma obowiązek takie badania wykonać i przedstawić zaświadczenie pracodawcy. Natomiast pracodawca, który zatrudnia pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także po zaprzestaniu pracy w tych mogących mieć wpływ na zdrowie warunkach oraz po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli były pracownik zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.
Niezależnie od rodzaju badań ich koszt pokrywa pracodawca. Ponosi on również inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki, w jakich wykonują oni pracę.
Edyta Pisarczyk
Autorka jest aplikantką radcowską
Idziemy nr 52 (329), 25 grudnia 2011 r.
