Upały mogą być nie tylko dokuczliwe, ale też niebezpieczne dla człowieka. Uczucie gorąca oraz nadmierne pocenie się to sposoby, jakimi nasz organizm stara się zapobiec przegrzaniu ciała.
Pojawiające się odwodnienie powoduje wzrost pragnienia. Dlatego w upalne dni szukamy cienia, najchętniej z towarzyszącym wiatrem, pijemy dużo płynów i chętnie zanurzamy się w wodzie. Wysoka temperatura z dużą wilgotnością powietrza, przebywanie w dusznym pomieszczeniu oraz wysiłek fizyczny wykonywany w tych warunkach mogą spowodować, że naturalne mechanizmy regulacji temperatury naszego ciała stają się niewystarczające.
Pierwsze symptomy, które powinny zaniepokoić, to osłabienie, przyspieszony puls oraz podwyższona temperatura ciała. Mogą wystąpić nudności i wymioty. Potem ustaje pocenie, skóra staje się gorąca i sucha. Pojawiają się bolesne kurcze mięśni, szczególnie brzucha i kończyn. Następny etap to dreszcze będące skutkiem przegrzania, powodują one jeszcze dodatkowy wzrost temperatury. Jeśli przekroczy ona 41 stopni Celsjusza, dochodzi do zmian w komórkach całego organizmu. Na pierwszy plan wysuwają się objawy dotyczące centralnego układu nerwowego: bóle i zawroty głowy, zaburzenia psychiczne, utrata świadomości. Udar cieplny może skończyć się zgonem.
Szczególnie narażone są małe dzieci, osoby starsze, otyłe a także pacjenci cierpiący na cukrzycę, niewydolność krążenia oraz osoby pod wpływem alkoholu.
Osobę, u której podejrzewamy udar cieplny, należy umieścić w zacienionym, przewiewnym miejscu, na kark i głowę trzeba położyć zimne i mokre okłady. Utratę ciepła przez skórę i płuca może przyspieszyć wachlowanie. Stosowane dawniej zanurzenie w zimnej wodzie nie jest obecnie polecane. Okazuje się, że dochodzi wówczas do obkurczenia naczyń podskórnych, co uniemożliwia utratę ciepła. Nie należy stosować okładów z bardzo zimnej wody, ponieważ może ona spowodować dreszcze, a te zwiększają produkcję ciepła. Jeśli osoba jest przytomna, należy podać chłodne napoje do picia, a następnie wezwać pogotowie. Jeśli jest nieprzytomna, trzeba sprawdzić, czy oddycha oraz czy jest wyczuwalne tętno. Jeśli tak, należy ją położyć w tzw. pozycji bocznej bezpiecznej oraz wezwać pogotowie. Jeśli nie stwierdzamy oznak życia, należy wezwać pomoc i podjąć akcję reanimacyjną.
Pacjent z udarem cieplnym często wymaga leczenia w Oddziale Intensywnej Terapii. Poza schłodzeniem ciała i podaniem płynów dożylnie często istnieje konieczność stosowania leków przeciwdrgawkowych i antybiotyków. Utrzymująca się dłużej wysoka temperatura ciała doprowadza do wtórnej niewydolności nerek, niewydolności oddechowej oraz uszkodzenia wątroby.
Przy podejrzeniu udaru cieplnego najważniejszym celem jest szybkie obniżenie temperatury ciała. Jeśli objawy trwają ponad 2 godziny, śmiertelność jest duża, dochodzić może nawet do 70 proc.! Tak było w czasie fali upałów w 2003 roku we Francji, gdzie z powodu udaru cieplnego zmarło 14 tysięcy osób, głównie w podeszłym wieku.
Udar cieplny może być bardzo groźny, za to profilaktyka jest prosta. Pamiętajmy o nakryciu głowy, wypijaniu dużej ilości płynów, o unikaniu słońca w godzinach 11-15, gdy jego promieniowanie jest szczególnie intensywne, oraz o niepodejmowaniu w tym czasie dużych wysiłków fizycznych.
 | Izabela Pakulska - lekarz |
