Marchew jest pierwszym warzywem włączanym do diety karmionego piersią dziecka. Zawiera najwięcej karotenu, ale także potasu i witamin B1, B2, C i E oraz łatwo wchłaniany przez organizm wapń.
Dostarcza też miedzi, żelaza, magnezu oraz manganu. Karoten to pomarańczowo-żółty barwnik występujący w warzywach i owocach. Pomaga w ochronie przed drobnoustrojami. Jest prowitaminą, z której dwóch części powstaje jedna część witaminy A. Występuje głównie jako ?- i ?-karoten. Ma działanie przeciwutleniające, korzystnie wpływa na wzrok i układ odpornościowy. Aby przyswoić jak najwięcej składników odżywczych, marchew trzeba dokładnie pogryźć i żuć. Warzywo to jest bardziej pożywne gotowane niż surowe – to wyjątek od reguły. Dzieje się tak, bo surowa marchew ma twarde ściany komórkowe, gotowanie zaś rozpuszcza ściany komórek i uwalnia substancje odżywcze przez błony komórkowe. Organizm może wchłonąć około 5 proc. ?-karotenu z surowej marchewki, z gotowanej 60 proc. i aż 90 proc., gdy jest ugotowana i rozdrobniona! Wysoka temperatura nie jest korzystna dla związków zawartych w żywności, ale gotowanie marchwi zwiększa jej walory odżywcze. Według badaczy marchew poddana obróbce cieplnej zwiększa swe zdolności antyoksydacyjne o 34 proc., a medycyna chińska uważa, że powinno się ją jeść tylko po obgotowaniu.
Beta-karoten jest jednym z około 500 podobnych związków zwanych karotenoidami, które są obecne w wielu owocach i warzywach. Cennym źródłem karotenu są żółte i pomarańczowe warzywa: marchew, dynia, pomidory, oraz owoce: morele, brzoskwinie, nektarynki, melon, mango, zielone warzywa liściaste: szpinak, kalafior, brokuły, sałata, cykoria, kapusta włoska, jarmuż, liście buraka, rzepa, gorczyca, mniszek lekarski, a także inne: szparagi, groszek, wiśnie, suszone śliwki. Ponieważ karoten jest rozpuszczalny w tłuszczu, jedząc warzywa i owoce należy pamiętać o dodaniu oliwy lub masła do potraw, co ułatwi jego wchłanianie. Suszenie warzyw i owoców znacznie obniża aktywność biologiczną karotenoidów, za to mrożenie pozwala ją zachować.
Ludzki organizm zamienia beta-karoten w witaminę A, która jest ważna we wzmacnianiu systemu odpornościowego, utrzymaniu w dobrym stanie skóry, płuc i jelit. Beta-karoten jest czymś więcej niż „dostawcą” witaminy A, tylko bowiem jego ograniczona ilość może być w nią zmieniona. Pozostała część to zastrzyk wzmacniający układ odpornościowy jako przeciwutleniacz. Warto wiedzieć, że przeciwutleniacze zwalczają wolne rodniki, pomagają zapobiec uszkodzeniom błon komórek, mutacji DNA i utlenianiu lipidów, przez co zapobiegają rozwojowi wielu chorób. Zmniejszają ryzyko raka, udaru, hamują proces starzenia się, wpływają na równowagę hormonalną, działają antybakteryjnie i przeciwwirusowo. Marchew zwiększa odporność, chroni skórę przed niekorzystnym promieniowaniem słońca, sprzyja gojeniu się ran, zmniejsza ryzyko chorób serca i nadciśnienia tętniczego, poprawia wzrok, pracę wątroby i zwalczanie infekcji, ogranicza anemię i trądzik.
Karotenemia to wysokie stężenie karotenu we krwi, co objawia się pomarańczowym kolorem skóry, w której barwnik odkłada się, gdy dziecko je za dużo marchwi lub pije nadmierne ilości soków. Takie dzieci często mają zaburzenia apetytu na inne potrawy, luźniejsze stolce, szybciej tyją, bo soki są kaloryczne. Bywają nadaktywne. Życzę więc smacznego dzieciom, ale z umiarem.
Grażyna Rybak – specjalista chorób dzieci
Idziemy nr 21 (350), 20 maja 2012
