Czerniak złośliwy

Najczęściej, bo aż w 90 proc., znajduje się w skórze, ale może pojawić się także w innych miejscach, np. w błonie śluzowej jamy ustnej, narządów płciowych lub nawet w gałce ocznej. Jest nowotworem o dużym stopniu złośliwości.

Przerzuty pojawiają się szybko i – w przeciwieństwie do innych nowotworów – postępują zarówno drogą naczyń krwionośnych, jak i limfatycznych (inne nowotwory rozprzestrzeniają się jedną z tych dróg). Rokowanie zależy od stopnia złośliwości, w pewnym stopniu jest ona zależna od tego, jak głęboko nowotwór nacieka poszczególne warstwy skóry. Najlepiej rokują zmiany I stopnia, które nie przekraczają warstwy naskórka. Dlatego wczesne rozpoznanie choroby jest tak ważne, daje bowiem szansę pełnego wyleczenia.

Czerniak pojawia się najczęściej (ale nie zawsze!) na istniejących wcześniej znamionach. To, co powinno skłonić do szybkiej konsultacji lekarskiej u dermatologa lub onkologa, to powiększanie się znamienia, zmiana jego zabarwienia lub kształtu, także świąd i krwawienie w obrębie zmiany. Pojawiające się nowe zmiany na skórze, szczególnie gdy są one nieregularne, postrzępione, zaczerwienione lub krwawiące, muszą budzić niepokój. Gdy lekarz dermatolog po obejrzeniu zmiany przy użyciu specjalnego urządzenia zauważy podejrzane zmiany, skieruje pacjenta na badanie histopatologiczne. Z tego właśnie powodu znamion barwnikowych nie wolno usuwać metodą laserową czy krioterapią – wykluczają one możliwość oceny histopatologicznej. Zmiany barwnikowe usuwa się w całości z marginesem zdrowej skóry, a w przypadku czerniaka także usuwa się okoliczne węzły chłonne.

Istnieje fałszywe przekonanie, że „lepiej znamienia nie ruszać”. Trzeba podkreślić, że usunięcie zmiany, także czerniaka w całości, nie powoduje jego rozsiewu. Jeśli po pewnym czasie pojawią się przerzuty, oznacza to, że nowotwór rozprzestrzenił się (naczyniami limfatycznymi lub krwionośnymi) już przed zabiegiem. W leczeniu, poza operacyjnym usunięciem zmiany, stosuje się chemioterapię, leczenie immunosupresyjne, terapię genową oraz szczepionkę, jednak rokowanie w bardziej zaawansowanych przypadkach jest niepewne. Dlatego tak ważna jest profilaktyka.

Nie ulega wątpliwości, że nadmierne korzystanie ze słońca oraz opalanie w solarium przyczyniły się do wzrostu zachorowań na czerniaka. Znamiona barwnikowe, szczególnie znajdujące się w miejscach narażonych na drażnienie na przykład przez pasek, biustonosz, buty lub w miejscach odkrytych, gdzie stopień nasłonecznienia jest duży, powinny być usunięte. Także osoby, u których znamion barwnikowych jest bardzo dużo lub gdy czerniak występował u członków najbliższej rodziny, powinny być wcześniej skonsultowane przez lekarza.

Izabela Pakulska - lekarz Idziemy nr 9 (441), 2 marca 2014 r.