Staranne wykonanie fundamentów jest punktem wyjścia do dalszych prac budowlanych. Jakiekolwiek uchybienia, które pojawią się podczas tego pierwszego etapu powstawania budynku, będą mieć niekorzystny wpływ nie tylko na sam proces budowy, ale także na późniejsze użytkowanie obiektu.
Prace przy fundamentach należy rozpocząć od szczegółowej analizy projektu. Każdy z nich jasno określa, w jaki sposób budynek musi być posadowiony i zawiera informacje o tym, na jakie obciążenia narażone będą fundamenty oraz jaka jest nośność gruntu. Należy pamiętać, że w przypadku projektów katalogowych podaje się statystyczne dane o gruncie. Rzeczywiste warunki gruntowe terenu, na którym ma zostać postawiony budynek, mogą się znacznie różnić od danych katalogowych. Trzeba zatem pamiętać o weryfi - kacji danych dotyczących podłoża.
Ławy fundamentowe
Poszerzenia dolne ścian fundamentowych, czyli ławy fundamentowe, pozwalają rozłożyć na większą powierzchnię nacisk, który wywierać będzie cały budynek. Dzięki nim obciążenie gruntu ścianami jest znacznie mniejsze.
Wysokości i szerokości ław wynikają z obliczeń przeprowadzonych przez projektanta lub architekta, i nie mogą być w żaden sposób zmienione. W naszym kraju najbardziej popularne są ławy betonowe, wylewane bezpośrednio w gruncie. W celu zwiększenia odporności na osiadanie gruntu zbroi się je podłużnie. Standardowe zbrojenie to zazwyczaj 4 pręty o średnicy 12 mm. W przypadku niedostatecznej nośności gruntu lub olbrzymich obciążeniach stosuje się ławy żelbetowe, natomiast w szczególnie niekorzystnych warunkach gruntowych ściany fundamentowe zamiast na ławach opiera się na żelbetowej płycie, stopach lub ruszcie, które sięgają nośnych warstw gruntu. Budynki lekkie, zwłaszcza drewniane, mogą być stawiane na fundamentach uproszczonych. W takim wypadku ściany fundamentowe opierają się bezpośrednio na gruncie.
Prace nad fundamentami rozpoczyna się po zdjęciu wierzchniej warstwy gruntu i przygotowaniu wykopu na głębokość i szerokość zgodną z projektem. Wykopy podstawowe najczęściej wykonuje koparka, natomiast wykopy pod ławy robi się zazwyczaj ręcznie. Przed przystąpieniem do prac należy koniecznie sprawdzić, czy dostarczone materiały spełniają wszystkie wymagane normy i są zgodne z projektem.
Podczas własnoręcznego przygotowywania betonu wykorzystywanego przy wylewaniu fundamentów należy pamiętać, by proporcje poszczególnych składników dobrać tak, aby uzyskał on pożądaną wytrzymałość i konsystencję. Najczęściej jednak do prac związanych z wylewaniem fundamentów zatrudnia się firmę, która dostarcza na plac budowy odpowiednią ilość betonu o właściwych, zgodnych z projektem parametrach. Warto wybierać sprawdzonych kontrahentów, gdyż dzięki temu można być pewnym jakości dostarczanego betonu.
Do wyrównania podłoża pod ławy fundamentowe oraz zabezpieczenia zbrojenia przed korozją wykonuje się warstwę podkładową z chudego betonu (C8/10). W przypadku jednorodnych gruntów piaszczystych można ją zastąpić podsypką żwirową. Należy pamiętać, że zbrojenie ław montuje się z zachowaniem minimum 4-centymetrowej warstwy otuliny betonu. Do zalewania ław stosuje się najczęściej beton klasy C16/20, który musi bardzo dokładnie wypełnić deskowanie. Po wylaniu betonu należy go zagęścić wokół zbrojenia i wyrównać łatą poprowadzoną po deskowaniu. W żadnym wypadku do mieszanki betonowej nie należy dolewać wody. Takie postępowanie tylko pozornie ułatwia nam pracę, a w konsekwencji doprowadza do znacznego osłabienia fundamentów. Zabronione jest betonowanie ław w sytuacji, gdy dno wykopu jest błotniste lub stoi w nim woda. Zabetonowana ława musi zostać należycie zabezpieczona. Nie można dopuścić do zbyt szybkiego wysychania betonu. W tym celu ławy przykrywa się folią lub polewa systematycznie wodą przez co najmniej 7 dni.
Ściany fundamentowe
Grubość ścian fundamentowych musi zostać dostosowana do grubości tych, które znajdują się ponad ziemią. W przypadku ścian dwuwarstwowych bądź lekkich szkieletowych, ściany fundamentowe mają zwykle 25 cm, natomiast pod mury trójwarstwowe wymaga się fundamentu o grubości około 50 cm. Ściany fundamentowe mogą być jednorodne (na całej grubości jeden materiał) lub warstwowe (z ociepleniem). Ocieplenie stosuje się głównie w domach podpiwniczonych, gdyż w domach bez piwnic ocieplanie tej części ścian nie jest konieczne lub stosuje się je tylko w niektórych miejscach. Ściany fundamentowe muszą być odporne na zawilgocenie oraz zamarzanie. Można je wykonać w postaci wylewanych betonowych monolitów bądź wymurować z bloczków betonowych lub pustaków zasypowych.
Ściany monolityczne wymagają deskowania. Ich grubość zazwyczaj nie przekracza 25 cm, mogą być dodatkowo zbrojone. Wykonuje się je zazwyczaj przy użyciu betonu klasy od C12/16 do C16/20. W przypadku wykonywania ścian tego typu trzeba mieć pewność, że wykorzystywany jest beton najwyższej jakości. W przeciwnym wypadku problemy z fundamentami pojawią się bardzo szybko. Najczęściej stosowaną metodą wykonywania ścian fundamentowych jest wymurowywanie ich z bloczków. Kształty oraz wymiary bloczków pozwalają budować ściany różnej grubości (jednorodne, z ociepleniem). Podczas murowania należy dokładnie wypełniać wszystkie spoiny, stosując mocne zaprawy murarskie. Mury szersze niż 38 cm muszą być koniecznie stawiane z przewiązaniem poprzecznym. W przypadku murowania ścian fundamentowych w budynkach podpiwniczonych należy je usztywnić, co pomoże ścianom przenieść napór gruntu. Usztywnienie wykonuje się w następujący sposób: w półtorametrowych odstępach ustawia się słupy żelbetowe lub podczas murowania układa się w spoinach prefabrykowane zbrojenie.
Ściany fundamentowe można też wykonywać z betonowych pustaków zasypowych, które najpierw muruje się lub stawia na sucho, a następnie wypełnia betonem. Ściany tego typu również można przedtem uzbroić. Podczas prac nad fundamentami należy pamiętać, że muszą być one przeprowadzone zgodnie z projektem. Wszystkie wykonywane czynności inspektor budowy dokumentuje w dzienniku budowy.
Źródło: Budownictwo Monolityczne 3/2010
