NIK o realizacji Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej dla Odry

Odra w okolicach Wrocławia

Najwyższa Izba Kontroli już po raz szósty zbadała realizację Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w dorzeczu rzeki Odry. Wyniki dotychczasowych kontroli wykazały w latach 2007-2012 niski poziom wykonania zadań założonych w Projekcie. NIK wskazywała m.in. na konieczność przyśpieszenia realizacji Projektu. W ocenie Izby zakończenie Projektu w terminie do dnia 31 maja 2014 r. było zagrożone. W związku z narastającymi opóźnieniami wskazywano także na zagrożenie utraty dofinansowania ze środków Unii Europejskiej.

Stan realizacji zadań Projektu na koniec 2013 r. nie był zadowalający. Pomimo upływu niemal całego  czasu pierwotnie przewidzianego na realizację Projektu oraz zawarcia dziewięciu kontraktów na wykonanie i prowadzenie robót, poniesione dotychczas wydatki utrzymywały się na niskim poziomie i stanowiły niespełna ¼  planowanych całkowitych kosztów. Na przestrzeni 2013 r. nie zdołano nadrobić dotychczasowych, trzyletnich, opóźnień, związanych z realizacją dwóch kluczowych zadań: budową Zbiornika Racibórz oraz Modernizacją Wrocławskiego Węzła Wodnego.

Powstałe opóźnienia spowodowały konieczność przesunięcia daty zakończenia Projektu z maja 2014 r. na grudzień 2017 r. Niemniej jednak, w ocenie NIK, istnieje zagrożenie niedotrzymania również tej daty, głównie z uwagi na problemy związane z budową Zbiornika Racibórz.

Dotychczasowa zwłoka w realizacji Projektu dla Odry skutkuje wzrostem koszów jego wykonania: z kwoty 505 mln euro do kwoty 749,6 mln euro. Brakujące 244 mln euro będą musiały zostać pokryte ze środków budżetu państwa.

W badanym przez NIK okresie powstały kolejne opóźnienia mające realny wpływ na niezakończenie budowy Zbiornika Racibórz i części zadań Modernizacji Wrocławskiego Węzła Wodnego w terminach przewidzianych kontraktami.

Istotne zastrzeżenia kontrolerów dotyczyły działań Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach w zakresie budowy Zbiornika Racibórz. Kontrakt na roboty budowlane Zbiornika zawarto w I półroczu 2013 r. Mimo tego zaawansowanie prac na koniec 2013 r. wyniosło zaledwie 4 % i stan ten nie uległ zasadniczym zmianom do końca kwietnia 2014 r. Podczas sześciu i pół roku realizacji Projektu wydatki na prace budowlane Zbiornika Racibórz zamknęły się w kwocie 140 mln, przy czym była to głównie  zaliczka wypłacona wykonawcy na rzecz jego mobilizacji. Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach dopuścił do realizacji części robót budowalnych bez wymaganych projektów wykonawczych oraz szczegółowych programów zapewnienia jakości, co, zdaniem NIK, może mieć negatywny wpływ na trwałość i bezpieczeństwo inwestycji. W 2013 r. powstały kolejne opóźnienia zagrażające nowemu terminowi zakończenia tego zadania określonego w umowie z wykonawcą na 9 stycznia 2017 r. W ocenie NIK ryzyko  kolejnego przesunięcia daty zakończenia budowy Zbiornik Racibórz nawet poza rok 2017 jest bardzo realne.

W ramach Modernizacji Wrocławskiego Węzła Wodnego do końca 2013 r. zawarto osiem z dziesięciu wymaganych kontraktów na realizację robót budowlanych. Dotychczasowe, łączne wydatki wyniosły zaledwie 22% przewidywanych całkowitych kosztów. Opóźnienia w postępach robót budowlanych wystąpiły przy realizacji siedmiu z ośmiu zawartych kontraktów, przy czym największe z nich dotyczyły dwóch zadań realizowanych przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, dotyczących modernizacji murów oporowych, kanałów i budowli hydrotechnicznych. Opóźnienia te były na tyle istotne, iż uniemożliwiają realizację tych zadań w uzgodnionych terminach. Z danych pozyskanych już po zakończeniu kontroli wynika, iż według stanu na koniec września 2014 r. przesunięte zostały terminy zakończenia wszystkich czterech kontraktów realizowanych przez Zarząd we Wrocławiu. Czas realizacji wydłużono od dwóch do siedmiu miesięcy.  Ponadto do końca 2013 r. na przebudowę kanału przeciwpowodziowego w dolinie Widawy (realizowanego w ramach Modernizacji) nie zawarto żadnego z dwóch kontraktów, ani nie uzyskano nawet stosownych pozwoleń na realizację, a tym samym nie rozpoczęto żadnych prac. W stosunku do pierwotnie planowanych terminów rozpoczęcia robót na rzece Widawie opóźnienia wyniosły już ponad 36 miesięcy.

Główną przyczyną dotychczasowych opóźnień były przedłużające się procedury administracyjne, opóźnienia w projektowaniu i przygotowywaniu dokumentacji, złe zarządzanie kontraktem ze strony wykonawców, długi okres mobilizacji, niskie zaangażowanie niektórych wykonawców robót w realizację inwestycji, a także nieprawidłowa organizacja robót oraz nieterminowe przedkładanie przez konsultantów wsparcia technicznego stosownych dokumentów.

NIK ostrzega, że dalsze nawarstwianie opóźnień powoduje ryzyko niezakończenia Modernizacji Wrocławskiego Węzła Wodnego do połowy grudnia 2015 r., co stwarza zagrożenie konieczności zwrotu do budżetu Unii Europejskiej środków w wysokości nawet 689,9 mln zł.

Opóźnienia w realizacji Projektu skutkują również wzrostem kosztów obsługi zaciągniętej pożyczki z Banku Światowego i kredytu z Banku Rozwoju Rady Europy oraz opłaty za gotowość środków.  Na koniec 2013 r. koszty obsługi wyniosły ponad 20 mln zł, przy czym sama opłata za gotowość do wypłaty środków z BŚ kosztowała blisko 2 mln euro.

NIK pozytywnie oceniła sposób wydatkowania w 2013 r. ponad 334 tys. zł przeznaczonych na realizację zadań Projektu. Wydatki poniesione zostały zgodnie z celami i zasadami realizacji, wynikającymi z wymagań przewidzianych procedurami Banku Światowego.

W terminie przewidzianym w kontrakcie zakończono "Modernizację obwałowania Blizanowice - Trestno" - zaledwie jedno z sześciu zadań realizowanego przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych.