W przypadku zarówno pracownika, jak i pracodawcy odpowiedzialność za uchybienia i wykroczenia jest limitowana czasem. Zasadą jest trzyletni okres przedawnienia takich roszczeń.
Oznacza to, że pracownik, który chce dochodzić niewypłaconego wynagrodzenia albo zaległego urlopu, musi z takim żądaniem wystąpić przed upływem trzech lat. Okres przedawnienia urlopu wypoczynkowego za dany rok rozpoczyna się więc 1 kwietnia następnego roku, ponieważ obecnie pracodawca ma obowiązek udzielić tego urlopu do końca pierwszego kwartału następnego roku. Termin na udzielenie zaległego urlopu ma zostać wydłużony do 31 lipca, a Senat do nowelizacji ustawy wniósł poprawkę wydłużającą ten czas do 30 września. Natomiast roszczenie o wypłatę wynagrodzenia lub innych składników pensji staje się wymagalne następnego dnia, którym zgodnie z regulaminem wynagradzania/ prawem obowiązującym w zakładzie pracy jest data wypłaty tego wynagrodzenia. Jeżeli więc np. wynagrodzenie jest wypłacane 10. dnia następnego miesiąca, to trzyletni okres przedawnienia rozpocznie się 11. dnia miesiąca, kiedy wynagrodzenie powinno zostać wypłacone. Bieg przedawnienia dla pracodawcy kształtuje się nieco odmiennie. Roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków przedawniają się bowiem z upływem roku od dnia, w którym pracodawca powziął wiadomość o wyrządzeniu szkody. Nie może dochodzić roszczeń po upływie trzech lat od wyrządzenia szkody. Jednak zasady te nie mają zastosowania, jeżeli pracownik umyślnie wyrządził pracodawcy szkodę. W tym przypadku pracodawca ma aż 10 lat na dochodzenie naprawienia szkody wynikłej z tego tytułu.
Jeżeli pracownik wystąpił do sądu i wygrał proces albo zawarł z pracodawcą ugodę przed sądem, to może dochodzić świadczenia w ciągu 10 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku lub ugody. Taki sam termin ma pracodawca na wyegzekwowanie zasądzonego świadczenia.
Trzyletni lub roczny okres przedawnienia może zostać przerwany. Są dwa takie przypadku w prawie pracy. Pierwszy z nich dotyczy podjęcia czynności, np. przed sądem, mających na celu dochodzenie, ustalenie, zabezpieczenie albo zaspokojenie roszczenia. Będzie to zatem np. wystąpienie do sądu z pozwem o wypłatę zaległego wynagrodzenia za pracę. Drugi przypadek to uznanie roszczenia. Pracodawca może np. przyznać, że pracownikowi zaległy urlop przysługuje, nie zgadza się natomiast z roszczeniem pracownika co do długości tego urlopu lub wysokości wynagrodzenia urlopowego. Za każdym razem, kiedy bieg przedawnienia został przerwany wniesieniem pozwu, rozpoczyna się on na nowo po zakończeniu wszczętego postępowania.
Terminów przedawnienia roszczeń wynikających z kodeksu pracy nie można skracać ani wydłużać. Nieskuteczna więc będzie np. umowa pracownika i pracodawcy, na podstawie której pracownik zrzeka się prawa do zaległego urlopu. Mimo zawarcia takiego porozumienia pracownik może skutecznie wnieść pozew, pamiętając o trzyletnim okresie przedawnienia.
Pracownik i pracodawca po upływie terminu mogą zrzec się zarzutu przedawnienia. W takim przypadku obu stronom wolno skutecznie dochodzić swoich roszczeń.
Edyta Pisarczyk
Idziemy nr 39 (316), 25 września 2011 r.
Autorka jest aplikantem radcowskim
