Kodeks cywilny przewiduje rożne formy rozporządzania własnym majątkiem. Jedną z nich jest umowa darowizny.
Przez tę umowę darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia, kosztem swojego majątku, na rzecz obdarowanego. Darowizny można dokonać zarówno na rzecz osoby fizycznej, jak i prawnej.Darowizna to przesunięcie do majątku obdarowanego konkretnych przedmiotów majątkowych, np. samochodu, przeniesienie wierzytelności, innego prawa np. użytkowania wieczystego, ustanowienie ograniczonego prawa majątkowego, zmiana jego treści lub pierwszeństwa na rzecz obdarowanego, zrzeczenie się rzeczowego prawa ograniczonego, zwolnienie z długu. Zatem katalog ten jest bardzo szeroki.
Oświadczenie darczyńcy powinno zostać złożone w formie aktu notarialnego. Jednak umowa ta staje się ważna, jeżeli darczyńca spełnił świadczenie na rzecz obdarowanego, również bez zachowania tej formy. Forma aktu notarialnego jest jednak konieczna na przykład w przypadku darowizny nieruchomości. Umowa ta będzie skuteczna, jeżeli zostanie zawarta w formie aktu notarialnego.
Umowa darowizny może nakładać na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Chodzi o tzw. polecenie, np. poprzez wskazanie sposobu przeznaczenia podarowanych pieniędzy na leczenie czy zakup konkretnych pomocy naukowych. Obdarowany może jednak zwolnić się z tego obowiązku, zwracając w naturze przedmiot darowizny.
Darowizna czyni ponadto obdarowanego zobowiązanym do udzielenia pomocy darczyńcy w sytuacji, gdy ten ostatni znajdzie się w niedostatku. Chodzi o dostarczanie darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obowiązek ten ogranicza się jednak do wysokości istniejącego jeszcze wzbogacenia. Obdarowany może zwolnić się również od tej powinności, zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Darowizna jest prawnym rozporządzeniem własnym majątkiem. Zatem kodeks przewiduje ochronę wierzycieli darczyńcy, jeżeli zostali oni poszkodowani dokonaną darowizną. Taką umowę można zaskarżyć, służy do tego tzw. skarga pauliańska. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Należy przy tym udowodnić, że obdarowany o tym wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć.
Darowizna wiąże się również z obowiązkiem podatkowym. Przy tym nie zawsze będzie wiązała się z zapłatą podatku. Ze zwolnienia korzystają osoby najbliższe darczyńcy, jednak i w tym przypadku do określonego ustawą limitu. Nawet jeżeli okaże się, że podatku nie trzeba zapłacić, to i tak należy złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe o otrzymanej darowiźnie. W praktyce najczęściej będzie miało to znaczenie przy postępowaniu dotyczącym nieujawnionych przychodów.
 | Edyta Pisarczyk |
