Wstrząs jest wynikiem działania różnych szkodliwych czynników: mechanicznych, fizycznych, chemicznych, a także zaburzeń rytmu serca oraz reakcji anafilaktycznych.
Warto podkreślić, że anafilaksja to zdecydowanie najbardziej dramatyczna manifestacja nadwrażliwości alergicznej, w której uczestniczą specyficzne przeciwciała IgE i IgG. Powoduje to wystąpienie nagłych, często groźnych objawów i zaburzeń ogólnoustrojowych. Wstrząs anafilaktyczny jest zawsze całkowitym zaskoczeniem zarówno dla pacjenta, jak i całego otoczenia.
Przyczyną takich dramatycznych reakcji są obce substancje białkowe. Najczęściej: jady owadów (osy, pszczoły, szerszenia), surowice zwierząt (surowica końska przeciwtężcowa, przeciwbłonicza, przeciw jadowi żmii), szczepionki (np. produkowane na zarodkach kurzych u osób uczulonych na białka jaja, czasem szczepionki odczulające), krew, osocze, preparaty immunoglobulin, enzymy, hormony (insulina, hormony tarczycy), pokarmy (mleko, jaja, ryby, orzechy, krewetki), leki – głównie podawane dożylnie, rzadziej doustnie (antybiotyki, leki przeciwbólowe).
Klasyczny wstrząs anafilaktyczny powoduje wystąpienie ostrych objawów klinicznych. Przebieg tych zaburzeń zależy od ilości alergenu, drogi jego wniknięcia i wrażliwości samego organizmu. Zwykle po dożylnym leku czy po użądleniu owada niebezpieczne objawy pojawiają się szybko, natomiast po pokarmach dolegliwości są nieco łagodniejsze.
Typowy wstrząs alergiczny powoduje: objawy sercowo-naczyniowe – szybkie tętno, sinica, spadek ciśnienia; objawy oddechowe – ciężka duszność krtaniowa i oskrzelowa; objawy trawienne – wymioty, biegunka; objawy skórne – uogólniona pokrzywka, ostra wysypka; obrzęki śluzówek; objawy z układu nerwowego – senność lub pobudzenie, drgawki, zaburzenia świadomości.
Postępowanie lecznicze we wstrząsie anafilakcznym musi być szczególnie szybkie, ponieważ czasem o życiu pacjenta mogą decydować minuty, a nawet sekundy. Należy zatem natychmiast wezwać pomoc medyczną, a jednocześnie przerwać ekspozycję alergenową (przerwać podawanie leku lub pokarmu, usunąć żądło owada) oraz założyć opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia lub użądlenia. Trzeba zachować drożność dróg oddechowych, niekiedy konieczne może być sztuczne oddychanie i masaż serca. Należy podać adrenalinę z ampułkostrzykawki (tzw. lek ratunkowy u chorych obciążonych ryzykiem anafilaksji).
Karetka pogotowia zapewne przewiezie pacjenta do szpitala i tam będą zastosowane odpowiednie leki, kroplówki oraz tlen. Ze względu na możliwość wystąpienia odległych powikłań, pacjent po przebytym wstrząsie anafilaktycznym prawdopodobnie pozostanie w szpitalu przez 8-10 dni. Przy wypisie lekarz zapisze ampułkostrzykawkę z epinefryną (adrenaliną) i poda dokładny instruktaż jej użycia. W domu nadal trzeba będzie przyjmować leki przeciwhistaminowe, czasem dodatkowo prednison. Konieczna będzie pilna konsultacja alergologiczna.
 |
Ewa Najberg |
