Udar mózgu to zespół objawów będących wynikiem zaburzenia ukrwienia mózgu. W zależności od mechanizmu dzielimy udary na niedokrwienne i krwotoczne.
Pierwszy spowodowany jest zamknięciem lub istotnym zwężeniem naczynia doprowadzającego krew do mózgu. Udar krwotoczny, nazywany także wylewem, spowodowany jest krwawieniem z pękniętego naczynia. Nie każdy udar jest wylewem, ale każdy wylew jest udarem – często te pojęcia są mylone. W zależności od „kalibru” naczynia oraz od miejsca i rozległości uszkodzenia objawy udaru mózgu będą różne. Mogą wystąpić zaburzenia czucia, drętwienie, a nawet niedowład i porażenie. Typowe jest występowanie takich zaburzeń po jednej stronie ciała. Równoczesne drętwienie kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie musi budzić podejrzenie udaru. Częstym objawem są także zaburzenia mowy polegające na niemożności wypowiedzenia słów lub na trudnościach w rozumieniu. Objawem pogorszenia ukrwienia mózgu mogą być zaburzenia połykania, osłabienie pamięci, napad padaczki, mogą wystąpić także zaburzenia świadomości. Bóle głowy mogą, ale nie muszą towarzyszyć udarowi mózgu.
Jeśli objawy trwają krótko – od kilku minut do 24 godzin – i ustępują, nie mówimy o udarze, ale o przemijającym napadzie niedokrwienia mózgu (TIA). Takie przemijające niedokrwienie często, bo aż u połowy pacjentów, jest zwiastunem udaru.
Udar mózgu jest zawsze poważną chorobą, pacjent wymaga hospitalizacji i szybkiej diagnostyki. Objawy udaru niedokrwiennego i krwotocznego mogą być bardzo podobne, jednak leczenie obu tych stanów jest zupełnie odmienne. Dlatego ustalenie mechanizmu udaru jest niezwykle ważne. W większości przypadków, w około 90 proc., udar spowodowany jest niedokrwieniem. Predysponują do niego niektóre przewlekłe choroby. Najczęściej jest to migotanie przedsionków, zawał serca, miażdżyca, zmiany zapalne naczyń, zakrzepy zamykające światło naczynia. Celem leczenia jest udrożnienie naczyń. Podaje się leki trombolityczne, czyli rozpuszczające skrzep krwi, u niektórych chorych stosuje się trombolectomię i angioplastykę, czyli mechaniczne usunięcie skrzepu i poszerzenie naczynia. Jest to możliwe tylko w niektórych przypadkach i w wyspecjalizowanych oddziałach. U wielu chorych takie leczenie pozwala na całkowite cofnięcie się objawów udaru. Nie zawsze leczenie trombolityczne jest bezpieczne. Przeciwwskazaniem do jego stosowania jest na przykład bardzo wysokie ciśnienie tętnicze krwi, przyjmowanie niektórych leków, zaburzenia krzepnięcia krwi czy przebyte niedawno krwawienie z przewodu pokarmowego.
Udar krwotoczny w większości przypadków spowodowany jest pęknięciem naczynia wewnątrz mózgu, najczęściej tętniaka. Tylko u małej grupy chorych wcześniej występują bóle głowy, często pierwszym symptomem istnienia tętniaka mózgu jest jego pęknięcie. U takiego pacjenta leczenie trombolityczne byłoby wielkim błędem. Podstawowym leczeniem jest zabieg neurochirurgiczny polegający na uszczelnieniu pękniętego naczynia.
U pacjenta z udarem mózgu zasadnicze znaczenie ma diagnostyka: czy udar ma charakter niedokrwienny, czy krwotoczny. Podstawowym badaniem jest tomografia komputerowa głowy, w razie wątpliwości u niektórych pacjentów trzeba wykonać także rezonans magnetyczny oraz angiografię naczyń mózgowych.
 | Izabela Pakulska-lekarz |
