Jesteśmy w sezonie wzmożonej zachorowalności na krztusiec. W świetle badań wiemy, że szczepienia są najbardziej skuteczną formą zapobiegania zachorowaniom na tę i inne choroby zakaźne.
Dlatego obowiązkowo szczepimy dzieci na choroby najgroźniejsze, dające powikłania lub zagrażające życiu oraz te, którymi łatwo zakazić wiele osób z otoczenia.
Szczepienia nigdy nie chronią w 100 proc. wszystkich zaszczepionych. W niektórych chorobach potrzeba podania w określonych odstępach kilku dawek szczepionki, aby organizm zyskał przeciwciała ochronne zapobiegające zachorowaniu. Ponieważ ochrona taka maleje wraz z upływem lat od wykonania szczepienia, potrzebne są dawki przypominające. W Polsce dziecko powinno dostać w pierwszym roku życia trzy dawki szczepionki przeciw krztuśćcowi, czwartą dawkę na 1,5 roku i piąta, przypominającą – po piątym roku życia. Jeżeli wiele dzieci – 90 proc. w danej populacji – jest zaszczepionych, to ryzyko ich zachorowania znacznie maleje nawet, gdy każde z osobna chronione jest tylko w pewnym zakresie. Wiadomo, że zdarzają się zachorowania na krztusiec, ospę, grypę u dzieci zaszczepionych. Jest to możliwe właśnie dlatego, że szczepienia chronią tylko częściowo (po dwóch dawkach na ogół w ok. 80-90 proc.), ale także dlatego, że niektóre dzieci nie zostały zaszczepione.
Problem krztuśćca – groźnej choroby uszkadzającej płuca i mózg oraz stwarzającej ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej – polega na tym, że niektóre pałeczki bakterii nie wytwarzają białka pertaktyny. Pertaktynę jako białko błony zewnętrznej bakterii Bordetella pertussis wykorzystuje się do produkcji szczepionek przeciwko krztuścowi, bo dzięki niej organizm wytwarza przeciwciała ochronne. Zbadano, czy szczepionki są skuteczne wobec szczepów pałeczek krztuśćca, które nie wytwarzają pertaktyny.
Analizowano przypadki krztuśca w latach 2011-2013 w stanie Vermont, gdzie w 2012 r. wystąpiła epidemia krztuśćca. Stwierdzono, że wśród chorych, od których pobrano posiewy bakterii, ponad 90 proc. stanowiły szczepy niewytwarzające pertaktyny. Ogólna skuteczność szczepienia u dzieci poniżej piątego roku życia wyniosła 84 proc. i wzrosła do 90 proc. po podaniu dawki przypominającej. Odporność przeciw krztuścowi spadła do 68 proc. u dzieci, u których od szczepienia minęło 5-7 lat. Natomiast u nastolatków skuteczność rzeczywistą szczepienia oszacowano na 70 proc. W okresie do 12 miesięcy od szczepienia wyniosła ona 76 proc., a po upływie 2-4 lat od szczepienia zmniejszyła się do 56 proc. Badacze wyciągnęli wniosek, że bezkomórkowe szczepionki przeciwko krztuścowi zachowują dość wysoką skuteczność w zapobieganiu zachorowaniom nawet w populacjach, w których duży odsetek krążących bakterii nie wytwarzał pertaktyny, a dzieci były masowo szczepione. Takie badania pomagają zrozumieć tworzenie się odporności poszczepiennej i opracować nowe szczepionki przeciwko krztuścowi.
(Wg artykułu z Pediatrics – Pertussis vaccine effectiveness in the setting of pertactin-deficient pertussis, Breakwell L. i wsp. Pediatrics, 2016)
