Poza sprawnością fizyczną bardzo ważna w funkcjonowaniu osób starszych jest psychika. Cechy osobowości w miarę upływu lat ulegają „wyostrzeniu”. Pamiętajmy o tym!
Sprawność umysłowa ulega pogorszeniu. Jednym z objawów jest gorsza podzielność uwagi, dlatego w czasie rozmowy ze starszą osobą szczególnie ważne jest nawiązanie kontaktu wzrokowego. Także świeża pamięć jest zaburzona. Osoby starsze bardzo dobrze pamiętają zdarzenia sprzed lat, natomiast nie potrafią zapamiętać bieżących wydarzeń. Ważne jest pisanie zaleceń na kartce. Stałe schematy postępowania – stała pora wstawania, poranna toaleta, regularne posiłki – stwarzają poczucie bezpieczeństwa, a z czasem mogą przyczyniać się do dłużej utrzymującej się dobrej kondycji. Ważne, aby mimo gorszego samopoczucia czy brzydkiej pogody nie rezygnować z codziennego ubierania się, sprzątania pościeli, ze spacerów, czytania czy spotkań. Pogorszenie wzroku, upośledzona sprawność rąk mogą utrudniać wykonywanie wielu czynności. Jeśli zalecone jest dzielenie tabletek lub podawanie leków w postaci kropli, często niezbędna jest pomoc bliskich.
Znam wiele osób, których życie było bardzo trudne. Wojna, pobyty w obozach koncentracyjnych, śmierć bliskich, aresztowania – przykłady mamy w każdej polskiej rodzinie – a mimo takich przeżyć osoby te są pogodne i spełnione. Tacy ludzie rzadko narzekają, cieszą się wszystkim i wiedzą, co w życiu jest ważne.
Jednak starość nie zawsze tak wygląda. U wielu osób pojawiają się zaburzenia psychiczne, najczęściej depresja. Może objawiać się ona zmniejszeniem zainteresowań, pogorszeniem koncentracji uwagi, zaburzeniami snu, obniżeniem nastroju. Często objawem depresji są dolegliwości somatyczne. Przykładem są bóle, które mogą być objawem depresji lub z powodu depresji mogą ulec nasileniu. Stwierdzono zależność między występowaniem przewlekłego stresu a depresją. Przejście na emeryturę, śmierć współmałżonka, usamodzielnienie się i odejście dzieci z domu, przewlekła choroba to najczęstsze takie sytuacje.
Także samotność, bieda, niska samoocena nasilają zaburzenia psychiczne. Często mają one większe znaczenie dla funkcjonowania niż zmiany stwierdzane w badaniach w korze mózgu. Innym problemem występującym u osób starszych są zespoły otępienne. Dotyczą one ponad 5 proc. osób po 65. roku życia. Na razie nie ma leków, które pozwalają wyleczyć tych chorych, są jednak takie, które mogą zahamować postęp choroby. Pamiętajmy także, że wiele objawów traktowanych przez pacjentów lub ich rodziny jako „normalne w tym wieku” może być skutkiem ubocznym stosowanych leków. Przykłady takich objawów to senność, spadki ciśnienia, nudności, zawroty głowy, przewlekły kaszel, odwodnienie, niedocukrzenie, zaburzenia rytmu serca czy zaparcia.
Pogorszenie funkcjonowania osoby starszej zawsze wymaga konsultacji lekarskiej, upewnienia się, czy nie wynika ono z przyczyn, które można zlikwidować. Część pacjentów będzie wymagała dokładniejszej diagnostyki neurologicznej, część powinna być leczona przeciwdepresyjnie, najlepiej pod opieką psychiatry.
 | Izabela Pakulska |
