Nie dać się rakowi

Udowodniono, że niektóre czynniki zakaźne mogą zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór nawet o 10 proc. Zakażenie Helicobacter pylori – bakterią odpowiedzialną za stan zapalny śluzówki żołądka oraz chorobę wrzodową – może także usposabiać do rozwoju nowotworu. Przebycie wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz typu C jest obarczone ryzykiem rozwoju nowotworu wątroby (20–60 proc.). Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka (HPV) jest w 90 proc. przypadków przyczyną raka szyjki macicy. Najbardziej narażone na zakażenie tym wirusem są kobiety rozpoczynające wcześnie współżycie seksualne, szczególnie z wieloma partnerami. Także choroby weneryczne i zakażenie wirusem opryszczki typu 2 (narządów płciowych) zwiększają ryzyko raka gruczołu krokowego oraz szyjki macicy. Części tych zakażeń można zapobiec, stosując szczepienia. Przykładem jest szczepienie przeciwko żółtaczce typu B i szczepienie przeciwko brodawczakowi. Przebycie innych zakażeń wymaga większej czujności lekarskiej. Także niektóre czynniki zewnętrzne, jak kontakt z azbestem, niektórymi substancjami chemicznymi i metalami ciężkimi (np. ołów, arsen), zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworu.

W mniej więcej 5 proc. nowotworów istotne znaczenie ma czynnik genetyczny: rak jelita grubego, rak żołądka, rak piersi i trzonu macicy to typowe przykłady. Pacjenci z takimi obciążeniami rodzinnymi powinni być badani wcześniej, nawet jeśli nie mają żadnych objawów. Im wcześniej nowotwór zostaje rozpoznany, tym rokowanie jest lepsze.

Temu ma służyć prewencja wtórna. Jej zadanie to rozpoznawanie stanów przedrakowych oraz nowotworów we wczesnym etapie. W tym celu w Polsce wykonuje się bezpłatnie tzw. badania przesiewowe. Mammografia, pozwalająca rozpoznać raka piersi, jest wykonywana u kobiet w wieku 50–69 lat co 2 lata, cytologia, służąca diagnostyce raka szyjki macicy, w ramach badań przesiewowych jest wykonywana u kobiet w wieku 25–59 lat co 3 lata, kolonoskopię, wykazującą zmiany w jelicie grubym, wykonuje się od 50. roku życia co 10 lat, jeśli nie ma żadnych zmian. U chorych, u których w czasie zabiegu stwierdzono i usunięto polipy, badanie należy wykonać wcześniej. Badania nie zwalniają z czujności samego pacjenta. Kobiety powinny samodzielnie badać piersi.

Osłabienie, chudnięcie, brak apetytu, stany podgorączkowe, długotrwały kaszel, chrypa, krwioplucie, obecność krwi w moczu lub kale, zmiana rytmu wypróżnień, niegojąca się rana, przewlekły stan zapalny – to wszystko są objawy, które powinny zaniepokoić i skłonić do udania się na badanie lekarskie. Wiele z nich ma inną przyczynę niż nowotwór, jednak zawsze wymagają one diagnostyki.

Izabela Pakulska Idziemy nr 2 (485), 11 stycznia 2015 r.