Osteoporoza to choroba prowadząca do zmniejszenia masy kości, zmiany struktury ich budowy, a w konsekwencji do zmniejszenia ich wytrzymałości.
Rozwija się podstępnie, często pierwszym objawem jest złamanie. Podstawowym badaniem pozwalającym rozpoznać osteoporozę oraz stopień jej zaawansowania jest densytometria (DXA), czyli badanie gęstości kości. Układ kostny budowany jest stopniowo przez lata. Masa kostna osiąga szczyt między 20. a 30. rokiem życia; wówczas kończy się proces budowania kości. To, jak silne będą nasze kości oraz jak szybko zachorujemy na osteoporozę, w dużym stopniu zależy właśnie od tego okresu. Praktycznie już od 30. roku życia zaczyna się stopniowa utrata masy kości. W pewnych sytuacjach, takich jak długotrwałe unieruchomienie, przewlekłe stosowanie niektórych leków, szczególnie sterydowych, nikotynizm – osteoporoza rozwija się szybciej. W okresie menopauzy, kiedy zmniejsza się produkcja estrogenu (jednego z hormonów wytwarzanych przez jajniki), w ciągu roku dochodzi do utraty 5 proc. masy kostnej!
Kości stanowią magazyn związków mineralnych, szczególnie wapnia, fosforu i magnezu. Najważniejszy z nich jest wapń. Większość, bo aż 99 proc. wapnia, znajduje się w kościach, pozostały 1 proc. krąży we krwi i pełni wiele ważnych funkcji. Wapń bierze udział w przewodzeniu nerwowo-mięśniowym, wpływa na pracę serca, na układ krzepnięcia, na przepuszczalność naczyń. Organizm stara się utrzymać odpowiedni poziom wapnia we krwi. Jeśli spożycie wapnia jest niewystarczające, jest on pobierany z „magazynu”, czyli z kości – a to także prowadzi do osteoporozy. Dlatego odpowiednia podaż wapnia ma istotną rolę nie tylko w profilaktyce, ale także w leczeniu osteoporozy. Najlepiej przyswajalny jest wapń znajdujący się w mleku i przetworach mlecznych. Wapń zawarty w produktach zbożowych, warzywach i owocach wchłania się w mniejszym stopniu. Obecne w nich szczawiany hamują ten proces. Także błonnik, przyspieszając perystaltykę jelit, zmniejsza wchłanianie wapnia. Do wchłaniania wapnia niezbędna jest obecność witaminy D oraz ekspozycja na słońce. Bez tych czynników, niezależnie od ilości spożywanego wapnia, nie dostanie się on do kości.
Młodzież w wieku 10-18 lat powinna spożywać około 1200 mg wapnia dziennie, osoby dorosłe około 1000 mg. Nie jest to łatwe. Szklanka mleka krowiego zawiera 287 mg wapnia; więcej, bo 425 mg, ma szklanka jogurtu naturalnego. Najwięcej wapnia zawierają żółte sery (600- 700 mg w 100 g), ale mają także dużo kalorii. Można ułatwić wchłanianie wapnia spożywając jogurty, kefir, sery podpuszczkowe oraz probiotyki. Zawierają one laktazę, enzym zwiększający wchłanianie wapnia. Równocześnie należy unikać produktów, które powodują zwiększone wydalanie wapnia z moczem. Należą do nich fosforany, które znajdują się daniach typu fast food, zupach w proszku, wielu napojach. Spożywanie dużej ilości białka zwierzęcego, soli, a także kofeiny (obecna w kawie, herbacie, coca-coli) również zwiększa wydalanie wapnia z moczem.
Bardzo ważnym elementem leczenia osteoporozy jest regularny wysiłek fizyczny. Następny etap to farmakoterapia. I tu już potrzebny jest lekarz.
Izabela Pakulska - lekarz
Idziemy nr 42 (319), 16 października 2011 r.
