Odra to zakaźna wysypkowa choroba dzieci. Z racji ciężkich powikłań dla zdrowia podlega w Polsce obowiązkowi szczepień, a całkowity ich koszt ponosi państwo.
W schemacie są dwie dawki: w 13. miesiącu życia, gdy zanika odporność niemowląt nabyta od matki, i w 10.- 12. roku życia. WHO liczyło, że szczepienia wyeliminują do 2007 r. odrę na świecie, ale od dwu lat notuje się wzrost zachorowań. W Amerykach od kilku lat już nie, za to w Europie aż 30 tys. chorych rocznie – we Francji, Anglii, Niemczech, Holandii, Norwegii, Rumunii, Rosji i Szwajcarii. Częściej chorują dzieci do 15. roku życia i dorośli, którzy nie byli szczepieni. Przed erą szczepień prawie wszystkie wrażliwe osoby zakażały się wirusem odry – około 130 mln rocznie. W latach 60., po wprowadzeniu szczepień, liczba zachorowań i zgonów zmalała do 40 mln, ale w 2004 r. do WHO zgłoszono 454 tys. zgonów z powodu odry w krajach rozwijających się. Wirus odry przenosi się łatwo: przez kaszel, kichanie. Atakuje drogi oddechowe i po 1-2 tygodni dostaje się do krwi. Jedynym źródłem zakażenia jest chory na dwa dni przed wysypką i przez cztery dni jej trwania. Zakaża ślina, krew, łzy, mocz. Przejście odry daje odporność na całe życie. Przebieg odry u 1-3 na 100 tys. chorych kończy się zgonem, a w przypadku podostrego stwardniającego zapalenia mózgu śmiertelność wynosi 100 proc. W Afryce u niedożywionych dzieci odra ma gwałtowny przebieg, z powikłaniami i śmiertelnością wynoszącą 15 proc.
Pierwszy okres odry po zarażeniu trwa 9-14 dni, ze stanem podgorączkowym, bólem gardła, nieżytem nosa i spojówek oraz suchym kaszlem. Charakterystyczne dla odry są białe przebarwienia na błonie śluzowej policzków przy zębach trzonowych, tzw. plamki Koplika. Wysoka gorączka trwa 1-5 dni, a po niej występuje wysypka plamista, różowa, zlewna. Od twarzy za uszami i na czole postępuje w dół na całe ciało. Dziecko nadal kaszle i gorączkuje. Po kilku dniach wysypka staje się ceglasta, a naskórek się łuszczy. Obecny jest światłowstręt, łzawienie i zaczerwienienie oczu. Na języku i migdałkach widać gruby nalot.
Leczenie odry jest objawowe. Wymaga ciągłego leżenia w łóżku, w izolacji – co u dzieci jest trudne, lecz konieczne – zaciemnienia i wietrzenia pokoju, lekkiego ubrania, by nie przegrzać dziecka. Dieta powinna być płynna, łatwa do połknięcia, bez potraw kwaśnych i pikantnych. Chory nie może męczyć oczu oglądaniem telewizji czy grą na komputerze. Ważne jest podawanie witaminy A, leków przeciwgorączkowych i łagodzących kaszel. Chore dziecko musi być pod stałą obserwacją. Powikłania i zgony dotyczą niemowląt, dzieci z niedoborami odporności i niedożywionych oraz dorosłych.
Do najczęstszych powikłań odry należą: zapalenie uszu, płuc, krtani i mięśnia serca, skaza krwotoczna, zapalenie spojówek i rogówki. Najgroźniejsze z powikłań to zapalenie opon mózgowych, a najgorsze – wspomniane podostre stwardniające zapalenie mózgu – objawia się kilka lat po przebyciu choroby jako przewlekłe zakażenie wirusem odry w postaci zaburzeń mowy, upośledzenia psychicznego, niedowładów aż do stanu odmóżdżenia. Pamiętajmy, że odra może być bardzo niebezpieczna. Z danych WHO wynika, że nawet więcej niż 90 proc. osób, które nie były szczepione w dzieciństwie na odrę, może zachorować. Warto to przemyśleć, zanim uwierzymy tym, którzy głoszą, że szczepienia tylko szkodzą i zatruwają organizm.
Grażyna Rybak – specjalista chorób dzieci
Idziemy nr 8 (337), 19 lutego 2012 r.
