Każdy człowiek ma trzy pary dużych ślinianek: przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe, oraz wiele małych rozsianych w jamie ustnej. Ich zadaniem jest produkcja śliny, która przedostaje się przewodami do jamy ustnej.
Spożywanie pokarmu powoduje pobudzenie ślinianek do wytwarzanie śliny. Ślina, nawilżając pokarm, ułatwia połykanie, a enzymy w niej zawarte rozpoczynają proces trawienia, ułatwiają też oczyszczanie jamy ustnej z resztek pożywienia. Na ogół nie zdajemy sobie sprawy z istnienia ślinianek, wszystko się zmienia, gdy zaczynają chorować.
Zmniejszone wydzielanie śliny prowadzi do nieprzyjemnego uczucia suchości w jamie ustnej. Sprzyja to powstawaniu grzybicy jamy ustnej i próchnicy zębów. Takie osoby powinny szczególnie dbać o higienę jamy ustnej.
Istnieją choroby, w których jednym z objawów jest zmniejszone wydzielanie śliny. Przykładem jest zespół Sjogrena czy choroba Mikulicza.
Zmniejszenie wytwarzania śliny może być skutkiem działania niektórych leków (np. atropiny), może być także krótkotrwałą reakcją na stres.
Powiększenie ślinianki może mieć różne przyczyny. Może być to ostra infekcja wirusowa, bakteryjna, a także grzybicza. Ślinianka jest wówczas powiększona i bolesna. Może pojawić się gorączka, ból szyi oraz powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Węzły są miękkie i bolesne. Typowy jest ból ślinianki podczas jedzenia.
Przykładem zapalenia ślinianek przyusznych o podłożu wirusowym jest świnka. Ta choroba stwierdzana jest u dzieci w wieku szkolnym. Obecnie, dzięki obowiązkowym szczepieniom (razem ze szczepionką przeciwko odrze i różyczce), występuje rzadko. Bakteryjne zapalenie zwykle dotyczy jednej ślinianki, może doprowadzić do powstania ropnia. Przewlekłe zapalenie ślinianki nie daje tak ostrych objawów, może być jednak bardzo dokuczliwe.
Zawsze powstaje pytanie, dlaczego doszło do stanu zapalnego. Częstą przyczyną jest kamica.
Kamica dotyczy najczęściej ślinianki podżuchwowej. Zatkanie przewodu, przez który ślina przedostaje się do jamy ustnej, powoduje obrzęk, często także ból. Ból może pojawić się nawet przy włożeniu pokarmu do ust, u niektórych pacjentów spojrzenie na pokarm może być przyczyną silnego bólu. Przyczyny powstawania kamicy nie zawsze są znane. Pewne znaczenie mają wady anatomiczne oraz stan zapalny. Leczenie polega na podawaniu preparatów zwiększających wydzielanie śliny, wykonaniu zabiegu usunięcia kamienia, a gdy zapalenia nawracają – usunięciu całej ślinianki.
Każde powiększenie ślinianki wymaga diagnostyki. Istnieje ryzyko, że jest to nowotwór. Najczęściej guzy pojawiają się w śliniance przyusznej i są to zwykle nowotwory łagodne. Guz może osiągać duże rozmiary i chociaż nie daje przerzutów, powinien być usunięty, ponieważ może uszkodzić – przez ucisk – nerw twarzowy, dając znaczne zniekształcenie twarzy.
Rak ślinianki występuje rzadko, jest niebezpieczny, wymaga leczenia chirurgicznego i często także radioterapii. Z tego też powodu każde powiększenie ślinianki musi być zdiagnozowane.
 |
Izabela Pakulska |
