Dzieci narażone są na tę jedną z najgroźniejszych chorób – nazywaną epidemią XXI wieku – przez dorosłych. Najczęściej wtedy, gdy matka jest nieświadoma swojego zakażenia wirusem HIV.
Znamy trzy drogi zakażenia dziecka przez matkę: przez łożysko w trakcie ciąży, podczas porodu wraz z krwią matki – i tych jest najwięcej (70 proc.) – oraz po porodzie w trakcie karmienia piersią (14-32 proc.). Dziecko w życiu płodowym zakaża się często, gdy matka jest nieleczona, ma niedobór witaminy A oraz występują w niej zaawansowane objawy choroby. Dlatego najwięcej zakażeń występuje w Afryce. Ryzyko zakażenia dziecka znacznie maleje, gdy kobieta w ciąży ma rozpoznane zakażenie HIV i otrzyma leki przeciw retrowirusowi. W Polsce zakażone dzieci to nie tylko niemowlęta zakażonych matek narkomanek. Obecnie coraz częściej rozpoznaje się AIDS u dzieci, których matki pochodzą z tzw. dobrych rodzin, ale niewierny mąż lub żona nieświadomie zakażają partnerkę, bo sami nie wiedzą nic o swoim zakażeniu. Sprawa ujawnia się po rozpoznaniu HIV u dziecka. Najczęściej ma to związek z przygodnymi kontaktami seksualnymi lub stałym współżyciem z wieloma partnerami. Nie wykryto zakażeń przez bliski kontakt w środowisku rodzinno-domowym, szkolnym czy podczas pielęgnacji chorych na AIDS, o ile przestrzega się zasad higieny.
Dzieci chorują inaczej niż dorośli; ze względu na niedobór odporności w wieku dziecięcym, zakażenie HIV cechuje szybszy postęp zakażenia, częstsze występowanie nawracających zakażeń wywołanych przez drobnoustroje oportunistyczne. Wirus HIV zdolny jest zakazić każdą komórkę układu chłonnego, limfocyty, makrofagi, komórki mózgu.
Od zakażenia dorosłego do objawów choroby może minąć od kilku miesięcy do kilku lat. U dzieci właśnie ze względu na niedojrzałą odporność zakażenie wewnątrzmaciczne najczęściej objawia się już w 1. roku życia. U 23 proc. dzieci AIDS objawia się do 12. miesiąca życia i w 10 proc. kończy śmiertelnie. Do 4. roku życia chorobę rozwinie 40 proc. zakażonych, z czego 20 proc. umiera. Średni czas przeżycia nieleczonych niemowląt to 11 miesięcy, dlatego tak ważne jest rozpoznanie zakażenia HIV u matki, jeszcze w ciąży, i leczenie jej, aby nie doszło do zakażenia dziecka.
Warto znać objawy u dziecka, które sugerują zakażenie zakażenia HIV. Noworodki wyglądają na zdrowe. Od 2. miesiąca życia najczęściej pojawiają się: powiększenie węzłów chłonnych (90 proc. przypadków), wątroby i śledziony (76 proc. zakażonych). Poza tym występują zahamowanie przyrostu masy ciała, nawracające, uporczywe pleśniawki jamy ustnej i pachwin (50 proc. dzieci), łojotokowe zapalenie skóry i zapalenie ślinianek przyusznych, charakterystyczne zakażenia towarzyszące: opryszczka, cytomegalia, lamblioza, pneumocystoza. Dzieci zakażone częściej zapadają na posocznicę, zahamowanie rozwoju psychoruchowego i mowy oraz porażenia spastyczne kończyn.
Najważniejsze jest zapobieganie zakażeniom HIV przez zwalczanie i leczenie narkomanii, wierność jednemu partnerowi (prezerwatywa jedynie zmniejsza ryzyko zakażenia, lecz go nie eliminuje!), diagnostykę w kierunku HIV u każdej ciężarnej i leczenie już w ciąży, szczepienie – zmniejsza ryzyko o 33 proc. I na koniec uwaga: niemowląt matek HIV dodatnich nie wolno karmić piersią.
 | Grażyna Rybak |
