Katechizm uczy, że umiarkowanie „pozwala opanować dążenie do przyjemności i zapewnia równowagę w używaniu dóbr doczesnych. Umacnia panowanie woli i utrzymuje pragnienia w granicach godziwości” (KKK 1809). W Nowym Testamencie cnota ta jest nazywana skromnością albo trzeźwością.
Umiarkowanie (łac. temperantia) związane jest z obowiązkiem powstrzymywania się od niszczącego nadmiaru i nadużyć. Zakłada wysiłek przełamywania własnych, egoistycznych upodobań. Wobec współczesnego braku umiaru w dążeniu do przyjemności uczy zdolności panowania nad dążeniami do komfortu, rozrywki, sytości, zemsty lub rozkoszy. Umożliwia zapanowanie nad popędami ze względu na dobro własne i bliźnich. Stoi na straży kultury i uczciwości, aby nie podejmować pochopnych decyzji lub opinii; nie wchodzić w nieumiarkowane, zbyt bliskie relacje; zachować umiar w wydawaniu pieniędzy, projektowaniu przyszłości etc. Ostrzega przed przekraczaniem granicy, poza którą nie ma już dobra i rozwoju człowieczeństwa. Cnota umiarkowania „Wyraża się w skromności i prostocie wobec Boga jako Stwórcy i wobec innych ludzi, którzy mają takie same prawa jak my.”
Św. Tomasz z Akwinu podaje, że umiarkowanie „uczy miary i równowagi w dziedzinach, w których działają uczucia pożądawcze”. Pochodną tej cnoty jest pokora wobec Boga i łagodność wobec ludzi. Poza tym umiarkowanie ułatwia podporządkowanie i twórcze wykorzystanie uczuć do realizacji wyższych celów. Chroni przed szkodliwym aktywizmem. Wyraża się w stosowaniu zasady „złotego środka”, tak aby osiągnąć równowagę w zaspokajaniu potrzeb materialnych i duchowych. Przeciwieństwem jest nerwowe poszukiwanie przyjemności i zbytnie dogadzanie ciału, unikanie tego, co trudne i wymagające.
Trzeba podkreślić, że nie chodzi tu o zupełne unikanie wszelkich przyjemności, ale o umiarkowane używanie środków dozwolonych, których przecież potrzebujemy. Jednak w nadmiarze mogą one stać się zagrożeniem.
W tym kontekście warto przypomnieć, że czystość w sferze seksualnej jest ściśle zależna od postawy umiarkowania, która dąży do „opanowania rozumem namiętności i popędów ludzkiej zmysłowości” (KKK 2341). Po prostu, aby uporządkować pragnienia erotyczne, konieczna jest asceza wzroku i dotyku: świadoma selekcja obrazów i gestów, miejsc i spotkań; osobista „higiena moralna” w korzystaniu z Internetu i lektur. Praktyki religijne bowiem – nawet gorące i częste – nie zastąpią uczciwego unikania okazji do grzechu.
ks. Jan Sawicki
Idziemy nr 37 (314), 11 września 2011 r.
Cnota umiarkowania
Umiarkowanie to trzecia cnota główna, czyli kardynalna. Charakteryzuje ono postępowanie człowieka pełnego delikatności, dyskrecji i subtelności.
