Opinia Konfederacji Lewiatan: uchwalenie nowelizacji PZP powinno być priorytetem

Komentarz Marka Kowalskiego, eksperta Konfederacji Lewiatan, prezesa Polskiej Izby Gospodarczej Czystości:

Pilne wypracowanie kompromisu w zakresie nowelizacji PZP stanowi kluczową kwestię nie tylko dla przedsiębiorców - będzie miało także niebagatelny wpływ na rynek pracy oraz wpływy do budżetu Państwa. Tym samym Rząd - wspólnie z posłami oraz przedsiębiorcami - powinien dążyć do jak najszybszego uzgodnienia i wprowadzenia w życie najważniejszych punktów gwarantujących stabilność systemu zamówień publicznych.

Lewiatan rekomenduje 6 kluczowych postulatów, odnoszących się do stanowiska Rządu zgłoszonego wobec poselskiego projektu nowelizacji PZP:

1. Wymóg stosowania umów o pracę w zamówieniach publicznych (art. 29 PZP) oraz dopuszczenie renegocjacji kontraktów  dłuższych niż 12 miesięcy o nieprzewidziane zmiany w prawie (art. 142 PZP). Obecnie budżety zamawiających - zwłaszcza w sektorze usług - uwzględniają stawki godzinowe znacznie poniżej płacy minimalnej. Prowadzi to do zatrudniania pracowników w oparciu o umowy zlecenia, a w przypadku ich ozusowania wypchnie pracowników do szarej strefy. Dlatego wymóg zatrudniania pracowników na umowę o pracę przez wykonawców oraz ich podwykonawców może rozwiązać problemy zaniżania stawek na rynku zamówień publicznych i prowadzić do ochrony rynku pracy. Z kolei w przypadku jakiejkolwiek zmiany w prawie - np. wysokości minimalnego wynagrodzenia, stawek ZUS czy VAT - wykonawcy muszą uzyskać możliwość odzwierciedlenia tych zapisów w trwającej umowie. Zapis taki zapewni również konstytucyjny obowiązek ochrony interesów w toku.
Przykład: Kontrakt na sprzątanie lub ochronę Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czy szpitala jest zawarty na 4 lata. Stawka godzinowa w kalkulacji zamawiającego wynosi 6 zł, tymczasem według płacy minimalnej wynagrodzenie za godzinę to 10 zł. W jaki sposób pracodawca ma zagwarantować realizację kontraktu i jednocześnie zapewnienie godziwych warunków pracownikom? W jaki sposób pracodawca ma uwzględniać zmiany poziomu płacy minimalnej, VAT i ZUS, jakie mają miejsce w toku 4 lat obowiązywania umowy?

2. Rażąco niska cena (art. 90 i 91 PZP) - postulujemy odrzucanie ofert, które są istotnie niższe niż kalkulacja zamawiającego. Pomocne w tym obszarze będą zarówno dobre praktyki zamawiających (wzory umów), jak też precyzyjne formułowanie SIWZ (Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia). Ciężar wykazania, że cena nie jest rażąco niska może spoczywać na wykonawcy - akceptowanie ofert z nierealnymi cenami psuje rynek zamówień publicznych i przynosi szkody społeczne. Ponadto najkorzystniejsza oferta powinna być wybierana nie w oparciu o cenę wyjściową, lecz uwzględniać pełną analizę kosztów eksploatacji w okresie trwania umowy. Obecnie stosowana praktyka skutkuje często znacznie wyższymi wydatkami dla budżetu państwa i uniemożliwia wykorzystanie postępu technicznego w zamówieniach publicznych.
Przykład: Wybór najniższej, nierealnej ceny w przetargu na obsługę ratunkową w szpitalu może prowadzić do takich patologicznych sytuacji, że na dyżurze zamiast trzech lekarzy jest tylko jeden i to wyłącznie w dyspozycji telefonicznej, zaś karetka nie może dojechać do chorego dziecka. Śmierć 2,5 letniej Dominiki to tylko jeden z dowodów patologii, jaką wprowadziła praktyka zaniżania cen oferowanych w zamówieniach publicznych.
Przykład: W przetargu na przebudowę mostu zamawiający wybrał najniższą cenowo ofertę, istotnie (o ponad 50%) odbiegającą od wyceny zaproponowanej przez następnego w kolejności wykonawcę, jak również znacząco niższą od kalkulacji zamawiającego. Krajowa Izba Odwoławcza (KIO) uznała, że rażąco niska oferta nie gwarantuje właściwej realizacji zlecenia.

3. Wykluczenie (art. 24 PZP) - kwestia ta czeka na rozwiązanie już od grudnia 2012 roku, kiedy to Trybunał Europejski uznał, że artykuł 24 PZP jest niezgodny z dyrektywami unijnymi. Do dziś niestety jest on stosowany w niekorzystnej dla przedsiębiorców formie . Dlatego postulujemy o pilne wprowadzenie zmian w art. 24 PZP, z uwzględnieniem następujących założeń łącznie: szkoda przekracza 10% zamówienia, uchybienie wykonawcy zostało potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu oraz wykonawca nie usunął szkody we wskazanym przez zamawiającego terminie.

4. Stworzenie dobrych praktyk w zamówieniach publicznych - jest to jedna z najważniejszych potrzeb, zgłaszanych zarówno przez zamawiających, jak i wykonawców. Udostępnienie wzorców umów oraz SIWZ pozwoli nie tylko na podniesienie jakości procedur w zamówieniach publicznych, ale pozwoli także na uchronienie Skarbu Państwa przed stratami, niewłaściwie realizowanymi kontraktami.
Przykład: Stworzenie wzorów umów i SIWZ w PKP SA istotnie wpłynęło na skuteczność realizowanych procedur przetargowych, szybkiej identyfikacji i wykluczania ofert o rażąco niskiej cenie oraz właściwego doboru kryteriów pozwalających na ocenę i wybór najkorzystniejszej oferty. Dobre praktyki - przez opracowanie właściwych metod walidacji - pozwalają również na obiektywną ocenę wykonania usługi i skuteczne eliminowanie firm nierzetelnych. Dzięki temu spółka notuje zauważalne oszczędności zarówno na etapie procesów przetargowych, jak i na etapie realizacji kontraktów.

5. Stosowanie kilku kryteriów wyboru - powinno być jednoznaczną zasadą przyjętą w zamówieniach publicznych. Opieranie się wyłącznie na jednym kryterium ceny wymaga uzasadnienia w odniesieniu do charakteru przetargu. Liczne przykłady dowiodły, że niewystarczająco szczegółowe wymogi zawarte w SIWZ, w połączeniu z jedynie stosowanym kryterium najniższej ceny, prowadzi do niewykonywania lub niewłaściwego wykonywania umów, upadłości przedsiębiorców oraz lawiny zwolnień lub wypychania pracowników do "szarej strefy". Aby skutecznie uniknąć dominacji kryterium najniższej ceny, stosunek tego kryterium powinien wynosić minimum 1 do 3, tzn. 33% inne kryteria, 66% cena.

6. Referencje (art. 26 PZP) - zamawiający powinni uzyskać narzędzia prawne pozwalające wymagać i weryfikować, czy firmy przedstawiające referencje w trakcie postępowania przetargowego rzeczywiście uczestniczą w realizacji kontraktu. Pozwoli to na zlikwidowanie procederu "handlu referencjami" i wykonywania zleconych zadań przez firmy, które nie mają wystarczających zasobów i doświadczenia
Ustawa okołobudżetowa dotycząca dofinansowań do stanowiska pracy już wyprzedziła wdrożenie projektu ustawy o zmianie ustawy o zamówieniach publicznych. Jeśli wyprzedzi ją jeszcze ustawa o oskładkowaniu umów cywilnoprawnych - mamy poważny kłopot. Z punktu widzenia interesu finansów publicznych, zagwarantowania wpływów do budżetu państwa, bezpieczeństwa pracowników i ochrony delikatnie budzącego się wzrostu gospodarczego - pilne wdrożenie rozsądnych i skutecznych rozwiązań wydaje się być priorytetem. Zaniechanie zmian może bowiem spowodować załamanie rynku zamówień publicznych i  prowadzić do dalszych upadłości firm oraz skokowego wzrostu bezrobocia i szarej strefy na rynku pracy.