W ramach znowelizowanej ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) Ustawodawca jednoznacznie wskazał, iż w przypadku zamówienia na usługi lub roboty budowlane Zamawiający może zobowiązać wykonawcę i jego podwykonawców do zatrudnienia pracowników na umowę o pracę w celu wykonania wskazanego kontraktu (artykuł 29 ust. 4 pkt 4 ustawy Pzp). Ważne jest jednak, by zasada ta była stosowana właściwie - zgodnie z intencją Ustawodawcy. Błędem jest stosowanie zapisu o zatrudnieniu na etacie jako kryterium, za które przyznawane są punkty na etapie oceny ofert złożonej przez wykonawców.
Uwzględnianie zapisów o zatrudnieniu pracowników na etacie dla realizacji danego zamówienia publicznego powinno polegać na postawieniu wymogu dotyczącego realizacji zamówienia, a nie kryteriów oceny ofert lub kryteriów kwalifikacji wykonawcy. Oznacza to, że zastosowanie punktacji za liczbę pracowników zatrudnionych na etacie w przedsiębiorstwie nie jest właściwym wykonaniem zapisów znowelizowanej ustawy ani nie spełnia intencji Ustawodawcy. W przypadku zastosowania zapisu art. 29 ust. 4 Pzp w przetargu publicznym oferty wykonawców, którzy nie wypełniają tego wymogu, będą podlegać odrzuceniu. Należy jednak pamiętać, że warunek zatrudnienia na umowę o pracę ma dotyczyć wyłącznie realizacji danego zamówienia - a nie całego przedsiębiorstwa wykonawcy.
"Zobligowanie Zamawiającego, by uwzględnił w przetargu publicznym obowiązek zatrudniania przez Wykonawcę pracowników - dedykowanych do wykonania wskazanego zamówienia - na umowę o pracę, to niewątpliwie przełom w dążeniu do profesjonalizacji bardzo istotnej części polskiego rynku. Racjonalne wykorzystywanie tej zasady niesie ze sobą same zalety - zwiększa poziom bezpieczeństwa pracowników, prowadzi do podwyższenia jakości przetargów publicznych, podczas których wyłaniana jest firma realizująca usługę oraz zapewnia dodatkowe wpływy do budżetu państwa. W związku z tym Zamawiający - przy ustalaniu warunków przetargowych - są zobowiązani respektować intencję Ustawodawcy i tym samym powinni kalkulować budżety tak, by zabezpieczały prawa zatrudnionych" - mówi Marek Kowalski, Przewodniczący Rady Zamówień Publicznych przy Konfederacji Lewiatan.
Niemniej istotną kwestią pozostaje uwzględnienie w SIWZ pełnej waloryzacji - zgodnej z intencją Ustawodawcy. Konieczne jest, by Zamawiający uwzględniał w swoich kalkulacjach wynagrodzenia pracowników według stawek brutto (wraz z kosztami pracodawcy, tzw. duże brutto). Koszt wynagrodzenia obejmuje bowiem nie tylko kwotę wypłacaną pracownikowi, ale także odprowadzane podatki i składki na ubezpieczenia społeczne. Ma to szczególne znaczenie w zamówieniach, w których większość kosztów stanowią wynagrodzenia pracowników - czyli w branżach usługowych. Nie można bowiem dopuścić do sytuacji, gdy wzrost obciążeń fiskalnych obniży pensję, jaką pracownik otrzymuje do ręki. Zamawiający zawsze powinien wkalkulować w budżecie wynagrodzenia pracowników z uwzględnieniem podatków, składek na ubezpieczenia - także w tej części, którą obowiązkowo odprowadza pracownik.
Dzięki temu możliwe będzie odejście od patologii na rynku zamówień publicznych, gdzie instytucje państwowe wybierały oferty ze stawkami w granicach 5-7 zł za godzinę brutto - czyli nawet połowę niższymi niż minimalne krajowe wynagrodzenie.
Realizacja zamówień publicznych i tworzenie SIWZ powinno być zawsze prowadzone w poczuciu głębokiej odpowiedzialności za sytuację na rynku pracy. Dane Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej mówią same za siebie - stopa bezrobocia w Polsce nadal utrzymuje się na wysokim poziomie i w marcu 2015 roku wyniosła 11,7% (Na podstawie danych MPiPS za marzec 2015: https://www.mpips.gov.pl/aktualnosci-wszystkie/zatrudnienie-i-przeciwdzialanie-bezrobociu/art,7153,spadek-bezrobocia-w-marcu.html).
W tym celu Rada Zamówień Publicznych Konfederacji LEWIATAN - na podstawie obszernej analizy funkcjonowania rynku po nowelizacji ustawy Pzp - opracowała katalog dobrych praktyk. Zestawienie, przekazane Urzędowi Zamówień Publicznych, ma na celu ułatwienie Zamawiającym pełną i zgodną z intencją Ustawodawcy realizację nowych zapisów prawnych. Dokument jest swoistym vademecum umożliwiającym właściwe konstruowanie przetargów, co tym samym zabezpiecza interes wszystkich uczestników rynku - Zamawiającego, Wykonawcy oraz pracowników. Katalog jest krokiem milowym w kierunku dalszej profesjonalizacji systemu zamówień publicznych. Uwzględnia on tak istotne aspekty jak: wdrażanie w procedurach przetargowych jasnych kryteriów jakościowych i odejście od dominującej roli kryterium ceny, wymaganie zatrudnienia pracowników na umowy o pracę do realizacji konkretnych zamówień publicznych oraz pełną waloryzację umów w toku na podstawie art. 142 ust. 5 znowelizowanej ustawy Pzp.
Marek Kowalski, Przewodniczący Rady Zamówień Publicznych przy Konfederacji Lewiatan
Grafika: www.sxc.hu
Grafika: www.sxc.hu
