"Wykonywanie konstrukcji z betonu" - norma PN-EN 13670:2011

Fakt publikacji normy przeszedł niemal bez echa w środowisku budowlanym, mimo upływu roku od tego wydarzenia. Nie licząc artykułu doc. Edwarda Kona pt. "Betonowe reguły..." oraz publikacji pt. "Wykonywanie robót betonowych nareszcie unormowane…" dra Grzegorza Bajorka o publikacji polskojęzycznej wersji europejskiej normy PN-EN 13670:2011 nie było głośno.

A przecież jest to uniwersalna, niezwykle pożyteczna pozycja, adresowana zarówno do projektantów konstrukcji betonowych, producentów betonu towarowego i prefabrykatów betonowych, jak i wykonawców robót, ważna w hierarchii legislacji i normalizacji budownictwa betonowego – stawiana w rzędzie tuż za ustawą "Prawo budowlane" i "Eurokod"-ami.

Historia tej regulacji sięga 1999 roku, kiedy to po latach żmudnych prac nad zapisami kompromisów w obrębie roboczego, międzynarodowego Komitetu Technicznego TC104, Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) wydał drukiem prenormę ENV 13670:1999 "Execution of concrete structures - Part 1: General remarks" przeznaczoną do pilotażowego stosowania w państwach członkowskich UE - z zastrzeżeniem, by gromadzić doświadczenia praktyczne w trakcie jej funkcjonowania.

Dzięki finansowemu wsparciu Stowarzyszenia Producentów Betonu Towarowego w Polsce (SPBT) prenorma ta została przetłumaczona na język polski i wydana jako ENV 13670:2000 "Wykonywanie konstrukcji betonowych - część 1: Uwagi ogólne". Podobnie jak w krajach Wspólnoty Europejskiej - miała porządkować relacje między uczestnikami procesu budowlanego i służyć gromadzeniu doświadczeń z placów budowy w Polsce.

Niestety, zainteresowanie tym aktem było niewielkie. Natomiast w innych krajach UE skrupulatnie zbierano argumenty "za" i "przeciw", które po dalszych 10-ciu latach obróbki pozwoliły zweryfikować i udoskonalić pierwotne zapisy. Tą drogą powstał pełnowartościowy dokument europejski EN 13670:2009 "Execution of concrete structures", który w roku 2010 przyjęty został do zbioru Polskich Norm metodą uznaniową, tzn. w języku angielskiego oryginału, i w tej formie przetrwał aż do wydania wersji polskojęzycznej, tj. do września 2011.

Czym zasłużyła sobie norma PN-EN 13670 na tak wysokie uznanie? Przede wszystkim - potwierdza rozdział kompetencji z wyszczególnieniem na te, które przypisano projektantowi, osobno dostawcy mieszanki betonowej czy prefabrykatu oraz osobno wykonawcy robót betonowych / montażowych. Precyzuje, jakie informacje, dokumenty i rysunki konstruktor winien zawrzeć w swoim projekcie czy specyfikacji. Z myślą o zapewnieniu trwałości i bezpieczeństwie (spełnienie wymagań stateczności, nośności, odporności na zarysowania itd.) - wraz ze wzrostem tzw. "klasy wykonania" podnosi reżim kontroli wbudowywanych materiałów, co odbija się rozszerzeniem obowiązku dokumentowania oceny wizualnej i zgodności z oczekiwaniami projektu, czy też sprawdzania geometrii budowy za pomocą pomiarów wyrywkowych lub systematycznych - z rozbiciem na samokontrolę wykonawcy i nadzór zewnętrzny.

Powiązano to ściśle z 2-ma poziomami dopuszczalnej tolerancji wymiarów elementu konstrukcyjnego. Wg normy PN-EN 13670:2011 - "klasę wykonania" narzuca projektant. Osobny rozdział poświęcony jest deskowaniom i rusztowaniom, z opisem jak je montować i demontować oraz jakie wymagania muszą spełniać w zakresie odkształceń (ugięć), podporności, szczelności, odporności na przyczepność betonu i inne. Rozdział "zbrojenie" precyzuje wymagania nie tylko co do jakości stali, ale także w zakresie transportu zbrojenia na budowę, jego składowania i podawania na miejsce montażu.

Tu też można dowiedzieć się, jak pręty zbrojeniowe ciąć, sztukować, spawać, wyginać i jak je rozmieszczać w przestrzeni za deskowaniem. Z kolei w rozdziale "sprężanie" podaje się wymagania dla konstrukcji struno- i kablobetonowych, w tym –-zatopionych lub nie zatopionych w betonie. Wymagania są zróżnicowane w zależności od stopnia trudności operacji sprężania. Uwzględnia się oddziaływanie osłon kabli, podparć cięgien, smarów itd. Zwraca uwagę na konieczność ochrony przed korozją, mrozem oraz defektami mechanicznymi. Zobowiązuje wykonawcę do rejestrowania przebiegu wszystkich czynności sprężania, z odnotowaniem wszelkich odstępstw od wymagań specyfikacji.

Dużo miejsca zajmuje rozdział "betonowanie", nawiązujący ściśle do postanowień normy materiałowej PN-EN 206-1. Przypomina się tu treść specyfikacji betonu, warunki dostawy, odbioru i podawania mieszanki betonowej. Precyzuje wymagania stawiane robotom przygotowawczym oraz zabudowie masy betonowej w deskowania - z wyszczególnieniem różnych sposobów zagęszczania i 4-ch klas pielęgnacji, także - wytycznych ochrony powierzchniowej świeżego betonu. Dostosowuje czynności i operacje do różnych warunków pogodowych.

Podkreśla wagę grubości betonowej otuliny pręta zbrojeniowego. Przywołuje zasady wykonywania betonu natryskowego i samozagęszczalnego. Klasyfikuje poziom wykończenia powierzchni betonu, z podaniem kryteriów przyporządkowania. Jeżeli chodzi o rozwiązania z zastosowaniem elementów prefabrykowanych, to uściśla się zasady ich transportu, przechowywania i montażu, z uwzględnieniem kolejności operacji, rozmieszczenia tymczasowych podpór czy sposobów łączenia. Wprowadza obowiązek raportowania operacji montażu.

Wdrożeniem regulacji PN-EN 13670:2011 winien być zainteresowany każdy producent mieszanki betonowej. Jeżeli w kontrakcie dostawy powoła się na tą normę, zwolniony będzie od zastrzegania i opisywania w nim skutecznych sposobów zagęszczania i pielęgnacji świeżego betonu, którymi to czynnościami obarczony jest przecież wykonawca robót.

Rozpowszechnienie normy leż również w interesie Urzędu Nadzoru Budowlanego, bowiem w razie awarii czy katastrofy budowlanej - wydruk specyfikacji wraz z wynikami monitoringu traktować można jako listę kontrolną, pomocną w ustalaniu przyczyn wypadku.

Zaś dla wykonawcy robót norma PN-EN 13670 to wręcz elementarz, wprowadzający go krok po kroku w technologię zabudowy betonu w deskowania, ze zwróceniem uwagi na sposoby zagęszczania oraz pielęgnacji świeżej masy - w zależności od właściwości mieszanki betonowej, oczekiwanego rozwoju wytrzymałości oraz od warunków pogodowych. Dokument godny jest rangi podręcznika dla studentów kierunku "Budownictwo".